Citroenmelisse

Citroenmelisse – rustgevend kruid voor hoofd, hart en tuin

Wie vroeger op school hoofdpijn had, kreeg van juf Herlinde een suikerklontje met een paar druppels melissegeest. Een simpel maar doeltreffend ritueel – en het is geen toeval. Citroenmelisse, of Melissa officinalis, is een eeuwenoud kruid dat rust brengt in lichaam en geest.

Jonge scheuten en iets minder jonge Citroenmelisse

Wat is citroenmelisse?

De naam komt van het Oudgriekse melissa, wat ‘honingbij’ betekent. En terecht: citroenmelisse is een echte bijenlokker én bron van nectar. Met haar frisse citroengeur, zachte blaadjes en bescheiden witte bloempjes is ze een aanwinst voor elke tuin – én voor je gezondheid.

Citroenmelisse is een winterharde, meerjarige vaste plant met vierkante stengels en een licht behaard blad dat bij kneuzing een typische citroengeur verspreidt en naar citroen smaakt. Het gebruikte deel van de plant is het blad, Folium Melissae.

In de tuin

• Groeit makkelijk en liefst in halfschaduw; verliest haar aroma in de zon

• Verdraagt verschillende bodems maar houdt van goed doorlatende grond

• Heeft kruipende wortels en kan woekeren, dus plant liefst op 60 cm van elkaar

• Trekt bijen en vlinders aan: goed voor de biodiversiteit

• Goede buurplant voor koolsoorten

Je kan haar ook binnen verder laten groeien in de winter, op een zonnige vensterbank.

Keukengebruik

In het Kruydtboeck van Mathias de L'Obel (1581) wordt (in het Middelnederlands!) gesproken over koekjes met Melissescheutjes. Volgens mijn vrije vertaling, voeg je de scheutjes toe aan een beslag met eieren, suiker en Rozenwater. Dit werd gemaakt voor vrouwen die net bevallen zijn. (1)

Tegenwoordig voegt men de fijgehakte blaadjes toe aan salades, soepen, (vis) sauzen mayonaise, zuurkool of haring in 't zuur. Maar het meeste wordt Melisse gebruikt in dranken: thee of gekneusde blaadjes in koud water of droge witte wijn.

Gezondheidsvoordelen

Inwendig gebruik – vaak als thee of tinctuur:

• Kalmerend en opbeurend

• Bevordert een goede nachtrust

• Verlicht spanningshoofdpijn, migraine en zenuwachtige klachten

• Ondersteunt geheugen en concentratie

• Helpt bij spijsverteringsproblemen (krampen, winderigheid, misselijkheid)

• Verzacht menstruatieklachten en PMS

• Ondersteunt bij virale infecties zoals koortsblaasjes (herpes)

• Tegen overspanning, zenuwachtigheid, stress, prikkelbaarheid

• Kan kalmeren bij ADHD, rusteloosheid bij kinderen

Uitwendig gebruik :

• Bij koortsblaasjes, gordelroos, zenuwpijn of migraine (zalf, druppels of kompres)

• Verdrijft muggen en mieren! Dus als het woekert in jouw tuin: pluk er een hele hoop van en strooi het rond uw terras als je rustig wil zitten ;)

  
  

Magisch gebruik (traditioneel en symbolisch):

• Om rust, liefde of helderheid uit te nodigen

• Voor lucide dromen of als ritueel om wensen te manifesteren

Citroenmelisse in de volksgeneeskunde

Melissa officinalis wordt sinds mensenheugenis gemaakt om "het hart vrolijk te maken". Het kwam via de Romeinen en de Arabische artsen naar Europa. Het zou neerslachtigheid verdrijven en het geheugen versterken. Hildegard von Bingen (1098-1179) noemde Melisse "de troosteres die vrolijk maakt". Het kruid werd in de Middeleeuwen uitgespreid over kasteelvloeren voor de geur en tegen insecten. Het zou de grote hersenen beschermen tegen overdreven prikkels van buitenaf, vandaar allicht de ontspannende werking. (2)

Citroenmelisse was een belangrijke plant in de Kloostertuinen, zie ook het adjectief 'officinalis', wat aangeeft dat het een erkend geneeskrachtig kruid is uit de officina, de apotheek van het klooster.

Eeuwenlang was citroenmelisse een hoofdingrediënt in het bekende Karmelietenwater – een aromatisch kruidendrankje tegen stress, hoofdpijn en algemene malaise. Vandaag maken we daar een eenvoudige, eigentijdse variant van.

Recept van het Kruidenhuisje: Citroenmelissewijn

Dit recept krijg je in les 1 van de minicursus Kruidenvrouw van het Kruidenhuisje. Astrid Jongbloed heeft me op deze manier direct betoverd, probeer het recept zelf maar! (3)

Een rustgevend drankje dat het hart verwarmt en je hoofd tot rust brengt – ideaal als aperitiefmoment voor jezelf.

Ingrediënten

• 1 flinke hand verse citroenmelisse (of 4 eetlepels gedroogd)

• Een stuk verse gember

• Rasp van 1 biocitroen

• 1 fles (alcoholvrije) witte wijn (ik deed het voor de foto's met rosé en dat was ook lekker)

Optioneel (voor extra warmte en diepte):

• 1 el korianderzaad

• 1 stokje kaneel (in stukjes)

• 3 kruidnagels

• Snufje nootmuskaat

  
  

Bereiding

1. Kneus de bladeren fijn, snij de gember, rasp de citroen

2. Doe alles in een glazen pot of kom.

3. Overgiet met de wijn en sluit goed af.

4. Laat 4 à 6 uur trekken.

5. Filter met een zeef of kaasdoek, zet koud.

6. Bewaar in de koelkast (max. 5 dagen).

Gebruik

Drink een klein glaasje om te ontspannen, rust te vinden in een druk hoofd, en om bewust tijd te nemen voor jezelf.

Als je geen witte wijn hebt, kan het even goed met Rosé.

Alcoholvrij?

Gebruik een alcoholvrije witte wijn of maak een kruidige infusie met citroenmelisse, gember en citroenrasp.

Boodschap van citroenmelisse

"Ik kalmeer je zenuwen. Je hoeft niet altijd aan te staan. Geef op tijd je grenzen aan, trek je terug in je coconnetje en herbron. Daar ligt je rust."

Doe er gerust ook Madeliefjes bij voor een extra touch of happiness and relaxation.

Bronnen:

1. De Naturalis Historia, vergeten toepassingen van planten; Marcel De Cleene; Sterck & De Vreese, 2021

2. Groot Handboek Geneeskrachtige Planten, Dr. Geert Verhelst; Mannavita, 12e druk, 2024

3. Het Kruidenhuisje (Astrid Jongbloed) voor het recept en de inspiratie!

Maak een afspraak